Bordspellen zijn in Nederland een soort stille helden van de gezelligheid. Van een potje Mens Erger Je Niet op een regenachtige zondag tot een avond vol strategisch gepieker met vrienden – ze zijn niet meer weg te denken. Ik heb zelf altijd een zwak gehad voor die kartonnen werelden, en het is mooi om te zien hoe ze hier door de jaren heen zijn veranderd. Tegenwoordig kun je zelfs online een gokje wagen bij een online casino buitenland, maar laten we ons nu focussen op hoe bordspellen in Nederland zijn gegroeid van simpel tijdverdrijf tot iets veel groters.
De oude roots: Simpel maar gezellig
Terug in de tijd, zeg de 17e en 18e eeuw, waren bordspellen hier al een ding. Denk aan Ganzenbord, dat al in de 16e eeuw opdook en nog steeds een klassieker is. Het was simpel: een dobbelsteen, een paar pionnen en een bord met vakjes. Ik zie mijn oma nog zitten met dat oude stoffige bord, lachend als ze ons weer eens in de put liet belanden. Het ging toen niet om ingewikkelde regels, maar om samen zijn – een beetje zoals een borrel aan de keukentafel. Spellen kwamen vaak uit Engeland of Frankrijk, maar Nederlanders gaven er hun eigen draai aan.
De 20e eeuw: Monopoly en massa’s lol
Fast forward naar de 20e eeuw, en het werd pas echt interessant. Monopoly landde in de jaren ’30 in Nederland, en ineens zaten we allemaal te onderhandelen over Kalverstraat en stations. Ik weet nog hoe mijn broer altijd vals speelde met die nepgeldbriefjes – hilarisch én irritant. Jumbo en Ravensburger brachten ook spellen als Risk en Stratego, die wat meer hersenwerk vroegen. Het was de tijd dat bordspellen echt een plek kregen in elk huishouden, zeker toen de tv nog niet alles domineerde. Nederlanders hielden van die mix van competitie en lol.
De opkomst van designerspellen
Rond de eeuwwisseling gebeurde er iets nieuws. Spellen als Kolonisten van Catan – oorspronkelijk uit Duitsland, maar hier razend populair – brachten een golf van ‘designerspellen’. Ik speelde dat voor het eerst op een studentenkamer in Utrecht, en het was een openbaring: geen dobbelstenen die alles bepaalden, maar keuzes en strategie. Nederlandse makers haakten aan; spellen als De Crew en Wingspan (met een Nederlandse touch) lieten zien dat we niet alleen meededen, maar ook zelf wat konden neerzetten. Het ging niet meer alleen om winnen, maar om het verhaal dat je samen bouwde.
Digitaal meets analoog
Met de opkomst van internet en smartphones hadden bordspellen het zwaar kunnen krijgen, maar het tegenovergestelde gebeurde. Apps en online versies van klassiekers zoals Carcassonne gaven een nieuwe draai aan het genre. Ik heb zelf wel eens Ticket to Ride op mijn tablet gespeeld toen ik geen vrienden bij de hand had – verrassend verslavend. Toch bleef de fysieke kant sterk; Nederlanders lijken verknocht aan het gevoel van kaarten in je hand en pionnen op een bord. Spelwinkels als 999 Games en Spellenhuis in Haarlem werden hotspots voor fanaten.
De moderne renaissance
Vandaag de dag is het een gouden tijd voor bordspellen. Van simpele partygames als 30 Seconds tot breinbrekers als Gloomhaven, er is voor iedereen wat. Ik was laatst op een spellendag in Amsterdam, en de energie daar was aanstekelijk – van kinderen tot ouwe rotten die tactieken uitwisselden. Kickstarter heeft ook geholpen; Nederlandse ontwerpers crowdfunden nu hun eigen creaties en sturen ze de wereld in. Het is alsof we terug zijn bij die oude gezelligheid, maar dan met een moderne twist – meer diepgang en prachtig artwork.
Wat maakt het Nederlands?
Wat ik zo mooi vind aan onze bordspelcultuur is hoe het past bij wie we zijn. We houden van structuur, maar ook van een beetje bluffen en onderhandelen – denk aan De Handelspost of De Betoverde Toren. Het is geen toeval dat spellen over handel en bouwen hier aanslaan; het zit in ons koopmans-DNA. En ja, we blijven nuchter: een spel mag best diep gaan, maar het moet wel leuk blijven. Dat evenwicht houdt het levend.
Waar naartoe?
De evolutie van bordspellen in Nederland is nog niet klaar. Met augmented reality en hybride spellen die digitaal en fysiek mixen, komt er vast meer moois aan. Ik zie mezelf al met een biertje en een bord voor me, terwijl de pionnen op magische wijze bewegen. Het is een hobby die met de tijd meegaat, maar altijd dat oude gevoel van samenzijn vasthoudt. Wat denk jij – wordt het een dobbelsteen of een app die de toekomst bepaalt?
